„Wiem też, że jeśli chodzi o sprawy piłki nożnej mam jedną wadę – myślę tylko o byciu na szczycie. Jako zawodnik czy trener nie potrafię robić niczego na niskim poziomie, staram się być najlepszym w swoim zawodzie”[2] czytamy w prologu. Taka również jest ta książka. Historią człowieka cały czas dążącego do perfekcji. Objaśniającą przede wszystkim jego sposób rozumowania gry w piłkę, zasad jakich przestrzegał w wyniku czego osiągnął aż tyle. Mało tu opisów meczów, czy analiz strzelanych bramek. Dla Cruijffa niewiele to znaczy. Jego „…bardziej interesuje idea futbolu” [3]. Idea futbolu totalnego.
Na początku lat siedemdziesiątych Holandia zachwyciła cały piłkarski świat. W tym niewielkim kraju zrodził się system gry, gdzie nie istniał jednolity podział na obrońców, pomocników i napastników. W zależności od potrzeby obrońca stawał się atakującym, a napastnik obrońcą. Dzięki temu gra pomarańczowych (tak nazywana jest reprezentacja Holandii) była z jednej strony niezwykle widowiskowa, a z drugiej bardzo skuteczna. „Zawsze powtarzałem, że trzeba grać pięknie i ofensywnie. To musi być spektakl”[4].
Od najmłodszych lat uczestniczył w zajęciach organizowanych w szkółce Ajaksu. „Moje życie od samego początku było podporządkowane piłce nożnej. Rodzice mieli sklep owocowo-warzywny w Betondorp, kilkaset metrów od należącego do Ajaksu stadionu De Meer w Amsterdamie, było to więc nieuniknione”[5]. Tam pod czujnym okiem trenerów rozwijał swe umiejętności: „Ale żeby móc chociaż raz poprowadzić piłkę w sposób doskonały, należy wcześniej przećwiczyć to sto tysięcy razy na treningu – i właśnie na to poświęcaliśmy swój czas. Taka była metoda szkolenia w Ajaksie, klubie, z którego wychodzili zawodnicy należący do najlepszych na świecie pod względem technicznym”[6]. Zresztą miał szczęście do trenerów, co często podkreśla w autobiografii, którzy wiele go nauczyli i pozwolili zrozumieć, na czym tak naprawdę polega gra w piłkę nożną.
Po zakończeniu czynnego uprawiania sportu Cruijff rozpoczął karierę trenerską. Jego nowatorskie podejście w tej dziedzinie sprawiło, iż niemal natychmiast zaczął odnosić sukcesy na tym polu. Istotną rolę odegrał tutaj powołany przez niego sztab szkoleniowy, składający się wyłącznie z fachowców. Cruijff zdawał sobie sprawę ze swoich ograniczeń, dlatego część zajęć prowadzili zatrudnieni przez niego specjaliści. „Delegowałem sesje treningowe, skauting i różne obowiązki na innych po prostu dlatego, że byli w tym lepsi niż ja. Nigdy nie udawałem, że wszystko potrafię zrobić”.[7]. W innym miejscu czytamy: „Większość klubów ma głównego trenera i asystenta, ale w Ajaksie sztab treningowy nagle rozrósł się do siedmiu osób”[8]. Podobne mechanizmy zastosował pracując później w Barcelonie, co zaowocowało stworzeniem drużyny do dziś nazywanej Dream Teamem.
Holender znany był ze swojej bezkompromisowości. Potrafił bez owijania mówić co mu leży na sercu. W książce dość krytycznie wypowiada się o osobach odpowiedzialnych za zarządzenie klubami. W nich widzi głównych sprawców wszelkiego zła w piłce nożnej. „W topową piłkę jest zaangażowanych znacznie więcej pieniędzy, ale popełnia się wiele tych samych błędów. W rezultacie decyzje podejmują członkowie zarządów, którzy nie mają zielonego pojęcia, czy dobrze robią. Dokonuje się wyborów na podstawie osobistych rozmów oraz lobbowania w salach posiedzeń i gabinetach dyrektorów. Niekiedy przynosi to żałosne rezultaty, przy czym ostatecznie to trenerzy wystawieni są na odstrzał, podczas gdy decydenci pozostają poza linią frontu”[9].
Cruijff mało pisze o życiu prywatnym. Jeżeli miały miejsce jakieś złe rzeczy, to nie wywleka ich na światło dzienne. Jedynie więcej czasu poświęca synowi, a dokładniej mówiąc jego karierze sportowej oraz pewnemu zdarzeniu, przez co musiał odmówić gry w reprezentacji na mistrzostwach w 1978 roku.
Ostatni rozdział dotyczy w dużej mierze działalności charytatywnej Cruijffa. Założona przez niego fundacja do dziś wspiera dzieci, w ich dążeniu do stawania się coraz lepszymi sportowcami. „Fundacja współpracuje ze szkołami, federacjami sportowymi, rządami, firmami i innymi partnerami, i najprościej mówiąc, jej celem jest danie każdej młodej osobie, niezależnie od pochodzenia i umiejętności, szansy na realizację marzeń, a w tym wypadku stworzenie jej warunków do uprawiania sportu i codziennego trenowania” [10]. Warto w tym miejscu wspomnieć, iż obszar działania Fundacji Cruijffa nie ogranicza się tylko do Holandii, o czym świadczy wybudowane dzięki jej wsparciu boisko przy Szkole Podstawowej nr 93 im. Lucjana Rydla w Krakowie.
„Autobiografia” Johana Cruijffa jest książką poświęconą wyłącznie piłce nożnej. Odpowiedzią dlaczego tak wielu ludzi na świecie pasjonuje się futbolem. Autor zdradza nam tajemnice swojego sukcesu jako sportowca i jako managera. Odkrywa czarne strony sportu, gdzie pieniądz potrafi zniszczyć wszystko, co przez wiele lat ciężko było budowane. A czyni to w sposób prosty i przejrzysty. Lektura obowiązkowa dla wszystkich miłośników piłki nożnej.
quidam
[1] Oryginalnie nazwisko piłkarza pisze się Cruijff,
jednak w książce stosowana jest angielska pisownia jego nazwiska, Cruyff.
[2] Johan Cruyff, Autobiografia. Kraków: Wydawnictwo
Literackie 2016, s. 13
[3] Tamże, s. 17
[4] Tamże, s. 45
[5] Tamże, s. 17
[6] Tamże, s. 27
[7] Tamże, s. 128
[8] Tamże, s. 130
[9] Tamże, s. 140
[10] Tamże, s. 309
