Jørn Lier Horst – Ślepy trop

Ślepy trop w żargonie policyjnym oznacza pominięcie świadome, bądź nieświadome ważnego elementu w śledztwie, nie pasującego do przyjętej wcześniej teorii dotyczącej przebiegu wydarzeń. W wyniku tego błędu, sprawa którą można było szybko rozwiązać ciągnie się latami, a sprawcy przestępstwa pozostają na wolności.
Mija pół roku od tajemniczego zaginięcia taksówkarza. Dotychczasowe działania policji nie przyniosły żadnych odpowiedzi, co tak właściwie się stało. W międzyczasie Sofie Lund wraz z córeczką wprowadza się do domu odziedziczonym po zmarłym dziadku. Kobieta nigdy nie darzyła szczególną sympatią swego krewnego, dlatego przed zamieszkaniem w nowym domu usuwa wszystkie pamiątki z nim związane. Pozostaje tylko kwestia sejfu, na stałe przytwierdzonego do podłogi w jednym z pomieszczeń w piwnicy. Jego otwarcie uruchomia lawinę zdarzeń, jakiej nikt się nie spodziewał.
Jørn Lier Horst w Polsce debiutował wyśmienitą książką „Jaskiniowiec”, uznaną za najlepszą skandynawską powieść roku w 2016 (nagroda The Petrona Award ). Później przetłumaczone zostały kolejne kryminały autora, w tym „Psy Gończe”, za którą otrzymał „Nagrodę Rivertona” (dla najlepszego kryminału powstałego w Norwegii) i „Szklany klucz” (dla najlepszego kryminału powstałego w krajach nordyckich).
„Ślepy trop” jest dziesiątą częścią cyklu z komisarzem policji Wiliamem Wistingiem w roli głównej. Tak jak w poprzednich książkach tutaj również otrzymujemy ciekawie skonstruowaną oraz sprawnie opowiedzianą historię. Jednak nic poza tym. W porównaniu z „Jaskiniowcem” czy „Psami gończymi” – odpowiednio dziewiąta i ósma część cyklu – odczuć można lekką tendencję spadkową. O ile w wyżej wymienionych tytułach droga od przestępstwa do rozwiązania sprawy przebiegała w prosty i logiczny sposób, tak tu otrzymujemy w pewnym momencie wiele zwrotów powstałych w dość krótkim czasie. Jedno śledztwo przechodzi w drugie i tak na przemian. Widać w tym wszystkim pomysł autora, lecz wydaje się, że zabrakło stron by pewne wątki jeszcze lepiej rozwinąć. W zamian tego nagle dostajemy odpowiedzi na wszystkie pytania.
Nie chcę powiedzieć, iż „Ślepy trop” nie udał się pisarzowi. Fani twórczości Horsta nie powinni czuć rozczarowania. To ciągle solidny poziom, jak na wysokie standardy skandynawskiego kryminału. Lecz mogłoby być lepiej. Dlatego tym, którzy do tej pory nie przeczytali ani jednej książki autora, proponuję najpierw sięgnąć po „Jaskiniowca” lub „Psy gończe”.

quidam

Magda Omilianowicz - Bestia. Studium zła

Istnieją książki, których wolałabym nigdy nie przeczytać. „Bestia. Studium zła” zdobywa miejsce na podium, seria na faktach. To zdecydowanie pozycja nie dla mnie, może nawet dla nikogo. Książka przesiąknięta jest lepką, nieprzyjemną fabułą, bliższa skandynawskim kryminałom czy nawet horrorom Kinga niż historii niekochanego dziecka, któremu w życiu nie wyszło. Kto nie słyszał o Wampirze z Bytowa? Prawdopodobnie nie słyszeliście wszystkiego.

Kiedy zaczęłam czytać tę książkę, zauważyłam, że „gdzieś to już słyszałam”, skądś znam tę opowieść, jedną, drugą, piątą, bo osobnych historii, osobnych żyć jest tam cała masa. Przedtem nie łączyłam ich w jedną całość, docierały do mnie jako strzępki informacji o przykrych przypadkach okrucieństwa ostatnich dwudziestu lat. Nie jako ciąg wydarzeń funkcjonujących w łańcuchu, którym były.

Leszek Pękalski przyznał się do sześćdziesięciu siedmiu morderstw (według niektórych źródeł nawet do dziewięćdziesięciu), oskarżany o siedemnaście z nich, skazany został za jedno. Zabójstw trudno się było doliczyć, wszystkich ciał nie odnaleziono, Pękalski wciąż zmieniał zeznania, a  jego niestabilny stan psychiczny świadczył jeśli nie na jego korzyść, to jednak nie mógł mu zaszkodzić. Sam zresztą poczytywał to za spory atut.

Magda Omilianowicz przedstawia sylwetkę Wampira, poczynając od jego dzieciństwa aż do czasów rozprawy sądowej i jego pobytu w więzieniu. Biografię Pękalskiego przerywają krótkie scenki morderstw, relacje oskarżonego, fragmenty jego wspomnień. Jest to historia częściowo spisana jego oczami. Perspektywa winnego zwykle pozwala zrozumieć jego motywy, choć trochę go usprawiedliwić. I choć na początku Pękalski może wzbudza coś w rodzaju mieszanej odrazy i litości, zaraz emocje te przesłaniają jedynie obrzydzenie i wstręt. To nie jest dobry człowiek –  nasuwa się wniosek. I choć świat nie jest czarno-biały, dla postępowania Wampira z Bytowa próżno szukać usprawiedliwienia.

Dzisiaj Leszek Pękalski ma 49 lat i od 1996 roku odsiaduje karę 25 lat pozbawienia wolności. W czasach, kiedy był skazywany, nie istniała jeszcze kara dożywocia, dlatego orzeczony wyrok był najwyższym możliwym werdyktem. Od 2007 roku Pękalski ubiega się o przedterminowe zwolnienie, lecz wniosek stale odrzucany jest przez zespół terapeutów. Jednak w 2017 roku Pękalski zakończy odsiadywanie kary. I będzie starał się wyjść na wolność.

Joanna

Maciej Orłoś, Marek Sierocki – Teleexpress. 30 lat minęło

Dawno, dawno temu, w niepamiętnych czasach, kiedy w centralnym punkcie każdego salonu stał telewizor, godzina siedemnasta była godziną niemal świętą. Nie znam osoby, której nie zdarzyłoby się usiąść o tej porze na kanapie, oczekując na soczysty zastrzyk informacji. Znam wielu ludzi, którzy robią to do dziś. Dzień w dzień.

Książka Macieja Orłosia i Marka Sierockiego, wydana z okazji trzydziestolecia Teleexpressu, jest podsumowaniem wielu lat pracy w pobijającym rekordy popularności programie informacyjnym. Nie jest to jednak suchy zbiór faktów i danych, będących kolejną żmudną monografią lub czymś w rodzaju broszury historycznej dla potomnych. Nie jest to też żadne studium dla studentów dziennikarstwa (chyba, że studium przypadku) ani relacja o tym, jak przygotować się do pracy w telewizji. To raczej spotkanie przy kawie, wspominki dwójki znajomych, którzy mijając się na ulicy, lubią zatrzymać się na chwilę, by powspominać dawne dzieje. Tak jest w tym przypadku.

Fantastycznie przeprowadzona rozmowa dwóch, od lat pracujących razem mężczyzn, wciąga czytelnika w bardzo przyjemny, ciepły i niemal zwyczajny klimat codziennej pracy w telewizji. Jak wygląda praca na ekranie, widziana od kuchni? Maciej Orłoś i Marek Sierocki przybliżają nam to w swobodnej, niezobowiązującej luźnej relacji, która płynie naturalnym rytmem.

Mnóstwo zabawnych anegdot, dobrego humoru i dystansu do własnej pracy – to jest to, co tu znajdziemy. Świetnie czyta się te zgrabnie poukładane historie ludzi, którzy dzielą te same wspomnienia, różne perspektywy i zdecydowanie mają wiele do powiedzenia. Przeplatana listami od widzów i zdjęciami współpracowników, bawi i zadziwia.

Ta książka jest wyłomem do kulis tej potężnej machiny dziennikarskiej, jaką jest program informacyjny oraz wyłomem do życia samych prezenterów.  Nie jest to książka, która narzuca nam  określony obraz programu. Ona raczej zdejmuje klapki i pokazuje wielopłaszczyznowość takiej pracy. To książka bardzo ludzka, o ludziach i dla ludzi.

Joanna

Paulina Młynarska - Jeszcze czego!

Po książkę Pauliny Młynarskiej sięgnęłam z czystej ciekawości. Bo gdzieś słyszałam, bo coś widziałam, ale właściwie to nic o niej nie wiem. Autorka była dla mnie jedną z wielu tajemniczych postaci z mediów, o której coś gdzieś, ale właściwie niewiele. Nie wiedziałam też, czy chcę się w to mieszać. Agresywna wręcz reklama na rozmaitych portalach nie zostawiła mi wyboru, a zakwalifikowanie jej do modnej grupy poradnikowo-motywująco-pobudzających kobiece energie książek sprawiła, że dałam się namówić. I co?

Spostrzeżenia autorki nie zaskakują, lecz nie pozostają bez echa. Prawdy, które przecież znamy, na nowo dobitnie wwiercają się w umysł. Poruszane są w niej codzienne problemy i te mniej codzienne, o których czasami słyszy się w mediach, które czasem dotykają każdej z nas. O świecie, który bardzo nie lubi kobiet. Ta książka oburza. Oburzają historie, które autorka wyciąga z cienia i rzuca nam na pożarcie, oburza społeczne przyzwolenie na przedstawione zachowania, oburza, że opisane zdarzenia są prawdziwe... Jednocześnie oburza sama Młynarska.

Autorka już na wstępie uprzedza, że książka będzie opierała się na pewnym uogólnieniu, by wyraźniej i dobitniej przedstawić ogrom problemu. Mnie to nie pomogło. Wrzucanie wszystkich do jednego przybrudzonego wora raziło przez całą lekturę. Jej sposób relacji, który mówi o tym, że wszyscy mężczyźni są źli (choć sama przyznaje, że nie są), sposób, w którym na podstawie kilku przykładów stara się zarysować niezwykle przykry obraz świata. Popieram jej dążenia do uświadamiania kobiet, jednak nie popieram skrajności. Młynarska bardzo w taką skrajność uderza.

Ta pozycja to zbiór mniej lub bardziej trafnych spostrzeżeń na temat otaczającej nas (kobiety) rzeczywistości, a jednocześnie spora dawka prywaty. W większej części nazwałabym ją po prostu biografią, bo historie z życia autorki są główną treścią, choć podaną jako udany przykład wojującej niezależnej kobiecości.

To nie jest zła książka, ale jej lektura sprawia, że na mężczyzn zaczynamy patrzeć podejrzliwie i spod byka. A ja nie wiem, czy o to chodziło.

Joanna

Roman Kołtoń – Deyna czyli obcy

Cenię Romana Kołtonia za wiedzę jaką posiada na temat piłki nożnej i za to jak o niej mówi, umiejętnie łącząc pasję, z wyważonymi i przemyślanymi wypowiedziami. Bez wątpienia należy do grupy dziennikarzy, których z przyjemnością się słucha. Dlatego byłem pewien, że biografię Kazimierza Deyny, jednego z największych wirtuozów biegających kiedykolwiek na światowych boiskach będzie się bardzo dobrze czytało. I nie pomyliłem się. Roman Kołtoń w swoim charakterystycznym stylu przybliża postać wielokrotnego kapitana Legii Warszawa i reprezentacji Polski. Tłumaczy, skąd wynikał jego fenomen oraz próbuje odnaleźć przyczynę, dlaczego tak wielu kibiców go nienawidziło, dając bodaj największy tego wyraz w trakcie pamiętnego meczu pomiędzy Polską a Portugalią w 1977 roku.

Punktem wyjściowym, od którego Roman Kołtoń rozpoczyna swą opowieść jest zdjęcie przedstawiające sir Stanleya Rousa (szef FIFA) w towarzystwie trójki największych bohaterów X Mistrzostw Świata, Franza Beckenbauera, Johana Cruijffa i Kazimierza Deyny. Każdy z nich jako piłkarz wyprzedzał swoją epokę. Każdego z nich określano mianem geniusza. Świat był u ich stóp i tylko jednemu nie było dane w pełni z tego skorzystać. Lubański, Szarmach, Kasperczak… no i oczywiście również Deyna mieli to nieszczęście, że urodzili się po niewłaściwej stronie muru. W najlepszych latach ich kariery musieli biegać po krajowych boiskach, choć interesowały się nimi największe tuzy na czele z Realem Madryt i Bayernem Monachium. Ktoś zapewne powie, iż dzięki temu nasza liga była jedną z najlepszych w Europie, czymś normalnym było widzieć nasze kluby grające na poziomie ćwierćfinałów w najważniejszych rozgrywkach klubowych. Zgoda, tylko z drugiej strony, czy nazwisko Deyna, zwłaszcza u młodszych kibiców, znaczy dziś tyle co Beckenbauer lub Cruijff? No i zasadnicze pytanie, czy gdyby kariera Deyny potoczyła się inaczej żyłby ciągle wśród nas…

Nie jest tajemnicą, że myśląc o Kazimierzu Deynie staje nam przed oczami obraz osoby przede wszystkim skrytej, małomównej, zamkniętej w sobie, tymczasem w książce poznajemy troszeczkę innego „Kazika”. Henryk Kasperczak określa go nawet mianem „dowcipnego człowieka”. Jednak popularny „Kaka” ma też swoje ciemne strony. Wiąże się to głównie z frustracją wynikającą z niemożliwości wyjazdu na zachód. To, plus oderwanie od realiów życia codziennego, widoczne jest często w wywiadach udzielanych przez Deynę w drugiej połowie lat 70. Zapewne nie jeden kibic piłkarski pomyślał wtedy: „panu piłkarzowi coś się w głowie poprzewracało”.

Roman Kołtoń przygotowując się do napisania książki wykonał kawał dobrej roboty. Przejrzał dziesiątki publikacji, artykułów i wywiadów z Kazimierzem Deyną, jakie ukazały się w latach 70 i 80 ubiegłego wieku. Dotarł do ludzi, którzy znali go osobiście. Niestety albo „stety”, skupił się wyłącznie na Deynie jako piłkarzu - jak postrzegał świat jako piłkarz, jak myślał jako piłkarz. A przecież był on też mężem i ojcem, bratem i kolegą. Brakuje mi tutaj również wypowiedzi osób wygwizdujących Deynę, gdy ten występował w barwach narodowych. Może ciężko do nich dotrzeć, może dziś się wstydzą swego zachowania, lecz tylko oni tak naprawdę mogliby powiedzieć, dlaczego go nie znosili.

„Deyna czyli obcy” jest książką pięknie wydaną, wzbogaconą licznymi fotografiami i anegdotami. Autor nierzadko na tle losów Deyny, przybliża realia polskiej piłki w czasach PRL. Jest się czasem z czego pośmiać, choćby wtedy, gdy Włodzimierz Lubański zabiegał o zgodę na przejście do zagranicznego klubu. Otrzymał ją „ze względu na nieodwracalne zmiany sprawnościowe, jakie zaszły w moim organizmie po kontuzji kolana i dwóch operacjach”*. Przyznać trzeba, że z taką adnotacją raczej mógł zapomnieć o wyjeździe. Na szczęście udało się zmieniać uzasadnienie: „Ze względu na trudne warunki klimatyczne w Polsce wskazane jest, by dalsza sportowa kariera obywatela Włodzimierza Lubańskiego przebiegała w kraju o ciepłym i łagodnym klimacie”** Dziś chyba jest to nie do pomyślenia.

quidam

* R. Kołtoń, Deyna czyli obcy, Poznań 2014, s. 99
** R. Kołtoń, Deyna czyli obcy, Poznań 2014, s. 99

Emma Donoghue - Pokój

Szokująca, dziwna, trudna – tak mówią. Wzruszająca, przejmująca, niesamowita – tak też mówią. To jedna z tych historii, jakie znamy z mediów. Nieobce są nam nazwiska Natashy Kampush czy Josefa Fritzla. To głośne sprawy. I chociaż ta powieść jest fikcją, okazuje się, że niedaleko pada fikcja od rzeczywistości. „W Nazewnątrz jest wszystko. Jak tylko o czymś pomyślę, o nartach, fajerwerkach, wyspach, windach, jo-jo, zaraz sobie przypominam, że istnieją naprawdę, dzieją się w Nazewnątrz wszystkie razem. Głowa mi się od tego męczy (…) Ale mnie tam nie ma, mnie ani Mamy, tylko nas tam nie ma. Czy my jeszcze jesteśmy naprawdę?” – pyta pięcioletni Jack z powieści.

Mały Jack ma pięć lat. Od pięciu lat jego życie zaczyna i kończy się na jedenastu stopach  kwadratowych. Jedyną osobą, którą zna, jest jego mama. Jest jeszcze Stary Nick, który chyba nie jest do końca prawdziwy, bo przecież Jack go nie widuje. Czasem słyszy jego głos, jak przychodzi i mówi coś do mamy. Wtedy Jack musi chować się w szafie. Może więc Stary Nick istnieje. Jack zna też postacie z telewizji, ale nie wie, które z nich są prawdziwe. Trawa, drzewa, ptaki, nawet kwiaty i psy – to tylko obrazki z ekranu, które mieszkają w telewizorze. Przecież świat kończy i zaczyna się tutaj. A może nie?  Mama próbuje go przekonać, że telewizja pokazuje mu świat z „nazewnątrz”. Ale Jack nie wierzy. Jak miałby wierzyć? Nigdy tam nie był.

„Pokój” to powieść wydana ponad pięć lat temu, ale naprawdę głośno zrobiło się o niej dopiero po rozdaniu tegorocznych Oscarów. Wszystko dzięki ekranizacji (reż. Lenny Abrahamson), która poruszyła serca widzów i jurorów. „Pokój” zyskał rozgłos zdobywając nie tylko Oscara, ale też trzydzieści innych nominacji i siedem prestiżowych nagród filmowych. Pamiętając, że w większości przypadków książka bije na głowę swoje ekranizacje, a film mnie przekonał –    sięgnęłam po książkę. Czyta się ją naprawdę szybko. Dzięki wciągającej, przejmującej fabule oraz niekończących się dialogach tekst płynie przez palce i kończy się szybciej niż można by się tego spodziewać. Ukazanie rzeczywistości z perspektywy pięciolatka to główny walor tej historii. Jack pokazuje nam świat zupełnie niezrozumiały, wykraczający poza zdolności pojmowania dorosłych. To jednocześnie świat, który nam wydaje się potworny i smutny, a który dla niego jest domem. Prawdziwym i jedynym domem, jaki zna.

To dobra pozycja, szczególnie dla osób, które lubią sobie nad książką popłakać, choć nie tylko. Dzięki szczególnej narracji ta smutna historia nie zamieniła się w typowego wyciskacza łez. Jest tam tez wiele ciepłych, dobrych momentów, na które warto zwrócić uwagę. Dobrze czasem przeczytać coś podobnego.

Joanna

Éric-Emmanuel Schmitt - Tektonika uczuć

Éric-Emmanuel Schmitt zasłynął jako autor kultowej powieści „Oskar i Pani Róża”. Tak go poznałam, zapamiętałam, tak już zostało i teraz mi głupio. Przecież to zaledwie tylko cząstka jego dorobku (nawet, jeśli to niezwykle znacząca cząstka). Wzruszająca historia o umierającym chłopcu była hitem podstawówki (a może już szkoły ponadpodstawowej?) i nie wiem dlaczego, nigdy nie sięgnęłam po więcej.  Niewiarygodne, jakim cudem udało mi się przez tyle lat tak konsekwentnie unikać autora „Małych zbrodni małżeńskich”. Teraz też, przyznaję ze skruchą, trafiłam na niego niechcący. Przyciągnął mnie opis.

Rzadko kiedy czytam rekomendacje i streszczenia umieszczone na odwrocie, a jeszcze rzadziej pozwalam im na siebie wpłynąć. Co prawda lubię, kiedy wydawca eksponuje wyjęte z tekstu fragmenty, wtedy owszem, zerkam, ale „Tektonika uczuć” się takim fragmentem nie pochwaliła. I tak spojrzałam. Trafiony, zatopiony. Opis przyciągnął, wciągnął, porwał i wypluł, zanim zdążyłam go przemyśleć. Rybka połknęła haczyk.

"Richard i Diane są w sobie szaleńczo zakochani i wkrótce zamierzają się pobrać. Chociaż... może nie tak szaleńczo, jak się wydaje. A z tym ślubem to też nic pewnego... Tak naprawdę, to myślą o rozstaniu. Czego oni właściwie chcą?"

To banalne szaleństwo świetnie oddaje klimat książki, o czym przekonałam się chwilę później.  Pochłonęłam ją w godzinę. Struktura dramatu i niewielka objętość skutecznie dynamizują tryb czytania, a sama fabuła płynie wartko i zaskakująco. W tej krótkiej tragikomedii wszystko zostało postawione na głowie. On kocha, ale nie kocha, bo kocha, a właściwie kocha inną, choć nie do końca... Ona myśli, że on nie kocha, choć chyba kocha, ale mu tego nie powie, więc udaje, że sama nie kocha, a skoro on nie kocha, ona nie kocha, choć ktoś kogoś na pewno kocha...   I mieli się pobrać. Mieli się rozstać. Wszystko na opak.

Schmitt trafia w sedno relacji damsko-męskich. W przesadzonym półżartobliwym tonie eskaluje problem towarzyskich gier, niedopowiedzeń, przekłamań i manipulacji. Jak łatwo popełnić błąd i postawić niemal idealny świat na głowie siłą własnego absurdu? Jedno zdanie, niekoniecznie prawdziwe, pociąga za sobą lawinę rzeczywistych i dotkliwych konsekwencji. Czasu nie da się cofnąć – przypomina autor głosem głównego bohatera – dobrze o tym pamiętać. To bardzo mądra i pouczająca pozycja, przy której przy okazji można się nieźle ubawić. Szczerze wszystkim polecam.

Joanna

Marek Krajewski, Jerzy Kawecki - Umarli mają głos. Prawdziwe historie

Marek Krajewski znowu z kimś współpracował przy pisaniu książki?! Ale jak, przecież nic tego nie zapowiadało? I kto to w ogóle jest Jerzy Kawecki? Tego typu pytania narodziły się zapewne nie tylko w mojej głowie. Ci,  którzy czytają książki od deski do deski, a przy okazji mają wyśmienitą pamięć do nazwisk zapewne skojarzą Jerzego Kaweckiego jako jedną z osób wymienianych przez pisarza w podziękowaniach w prawie wszystkich swoich kryminałach. Pracujący na co dzień w Zakładzie Medycyny Sądowej Jerzy Kawecki od dłuższego czasu zbierał materiały ze spraw, w których osobiście brał udział z myślą spisania ich, gdy przejdzie na emeryturę. Na szczęście wcześniej o własnych planach literackich opowiedział przyjacielowi, wyżej wymienionemu Markowi Krajewskiemu. Temu z kolei pomysł na tyle się spodobał, że z marszu zaproponował wspólne napisanie książki.

„Umarli mają głos” to w rzeczywistości dwanaście opartych na faktach, sfabularyzowanych historii, rozgrywających się we Wrocławiu lub w jego okolicach. Autorzy ukazują w nich, ile dobrego może wnieść do śledztwa ekspertyza fachowo wykonana przez medyka sądowego w trakcie sekcji zwłok. Dlatego przedstawiane w książce zbrodnie, a także hipotezy i wnioski proponowane przez Jerzego Kaweckiego są prawdziwe. Prawdziwy jest też sposób jego postepowania. Zmianie natomiast uległ czas rozgrywania poszczególnych wydarzeń, nazwiska bohaterów, gdzieniegdzie dodano fikcyjne wątki. Wszystko w celu aby nie naruszyć dóbr osobistych ludzi, którzy w bohaterach tych – że tak powiem – reportażowych opowiadań mogą rozpoznać siebie, swoich bliskich czy znajomych.*

Marek Krajewski zaskakuje. Już pomijam tematykę książki, choć po prawdzie już sama ona może najbardziej dziwić, jednak moją uwagę od samego początku przykuł sposób, w jaki opowiada pisarz. Zamiast długich, szczegółowych opisów nierzadko o filozoficznym zabarwieniu autor stawia na dynamizm i prostotę.  Dzięki takiemu zabiegowi czytelnik nie jest zarzucany skomplikowanym słownictwem medycznym, ani nie męczy się w trakcie śledzenia kolejnych kroków Jerzego Kaweckiego przy stole prosekcyjnym. Od razu chciałbym zaznaczyć, daleko mi od krytyki umiejętności pisarskich Marka Krajewskiego. Po prostu uważam, iż to co dobrze funkcjonuje w jego powieściach, niekoniecznie sprawdziłoby się tutaj. A tak otrzymujemy dwanaście ciekawych, trzymających w napięciu opowiadań kryminalnych, które wymyśleć mogło jedynie życie.

Szkoda tylko, że na końcu nie zamieszczono przekładów występujących gdzieniegdzie zwrotów łacińskich. Niby obcujemy z nimi na co dzień, a przynajmniej z ich częścią, ale nie sądzę by każdy wiedział co oznaczają. Ot, taki malutki kamyczek do ogródka.

quidam

*Fragment przedmowy autorstwa Marka Krajewskiego

Sarah Waters – Pod osłoną nocy

Lata czterdzieste, Londyn. „Pod osłoną nocy” to przede wszystkim kilka twarzy Londynu i poplątanych zdarzeń. Mieszkają tu: piach, lęk, miłość i trochę słońca. I wojna, która jednak nie gra pierwszych skrzypiec w historii. O czym opowiada Sarah Waters?

Kiedy dwa tygodnie temu na regale dojrzałam jej kolejną (choć nie według chronologii wydań) powieść, wiedziałam już, że nie możemy się minąć. Przyznam, że nie do końca rozumiem, z czego wynika mój pociąg do jej pisarstwa, bo zdecydowanie nie jest to typ książek, które „wciągają” od pierwszych stron, a wręcz przeciwnie – to pozycje, które bardzo powoli, acz konsekwentnie, wchłaniają czytelnika do środka. Może w tym tkwi haczyk. Są intrygujące, jednak intrygujące nieoczywiście. Fabuła zwykle płynie z wolna, napięcie rodzi się gdzieś podskórnie, i choć zwroty akcji nie są autorce obce, to przychodzą lekko i swobodnie, niemal spodziewanie.

Sarah Waters to brytyjska pisarka, znana przede wszystkim z powieści w stylu wiktoriańskim, w których sensacja, zagadka i miłość przeplatają się w zawiłym tańcu. Brzmi typowo, prawda? Jednak miłość u pani Waters zawsze jest niebanalna i szczególna. To  prawdziwa specjalistka w dziedzinie homoseksualnych powieści historycznych, która w swoim zamiłowaniu jest niezwykle konsekwentna. W powieściach zmieniają się postaci, czasy, konwencje – jednak zawsze, niezmiennie możemy spodziewać się skomplikowanych kobiecych relacji i, powtórzę to, Londynu.

„Pod osłoną nocy” nie jest najnowszą pozycją autorki, lecz w zbiorach biblioteki pojawiła się stosunkowo niedawno. Akcja toczy się w latach czterdziestych dwudziestego wieku i przepływa niemal na zderzeniu dwóch przeciwstawnych światów: wojennego i powojennego. To różnica  miesięcy, czasem lat, które stają się granicą nie do przekroczenia, zmieniając ludzi nie do poznania.

Trudno powiedzieć cokolwiek o fabule tak, by nie zdradzać za wiele. Wynika to ze szczególnej konstrukcji powieści, ponieważ tym razem Sarah Waters opowiedziała historię od końca. To świetny zabieg kompozycyjny, bardzo charakterystyczny dla niektórych pozycji kryminalnych. Być może w ten sposób autorka postanowiła zrekompensować swoim „kryminalnym” czytelnikom brak kryminalnego motywu, skutecznie. Sama, sięgając po książkę, pewna byłam, że na wzór jej innych powieści (jak: „Za ścianą”, „Niebanalna więź” czy nawet „Złodziejka”, w której intryga goni intrygę) będzie to kolejna historia pełna zagadek, tajemniczych morderstw, i śmierci.

W rzeczywistości, śmierci w „Pod osłoną nocy” nie brakuje, jednak tym razem nie jest ona efektem intryg, ale trudnych czasów, w które bohaterowie zostali wrzuceni. Nie ujmuje to pisarstwu autorki, której obyczajowo-psychologiczny dryg został zachowany w nieskażonym stylu. I to także urzeka. Zdolność płynięcia z prądem przy jednoczesnym waleniu się budynków,  przy subtelnym przeplataniu się historii bohaterów, przy towarzyszącym postaciom huku bombowców. To nieprzewidywalne i naturalne przeplatanie się losów osób, które nigdy miały się nie spotkać. Osób, które połączyła i podzieliła nie sama wojna, ale splot zbiegów okoliczności i uczuć. To wszystko sprawia, że opowieść wydaje się bardzo rzeczywista. I porusza.

Joanna

Ania Witowska - Babskie fanaberie... czyli w cholerę z tym wszystkim

„Padłeś? Powstań!” krzyczała z odbiorników pewna reklama telewizyjna. Było to ponad pięć lat temu.  Dziś Ania Witowska  w podobnym tonie zdaje się krzyczeć każdą stroną swojej książki bo – jak pisze autorka –– „tkwi w Tobie siła, aby spróbować ponownie stanąć na nogi i zawalczyć o siebie”. Przekaz jest tożsamy. „To, czego chcesz, jest możliwe!” – czytamy na odwrocie.

Dlaczego sięgnęłam po „Babskie fanaberie”? W ostatnim czasie wychodzi coraz więcej prawie-psychologicznych książek, mniej lub bardziej ambitnych pozycji poradnikowych, „coachingowych” (jak to modnie się teraz ujmuje), które odkrywają (bądź starają się odkrywać) przed nami złudne mechanizmy umysłu – a wszystko po to, byśmy już bardziej świadomi i bardziej spełnieni mogli kroczyć przez życie z dumnie podniesionym czołem. Czy taka właśnie jest książka Ani Witowskiej? Na pewno do tego aspiruje, więc uznałam, że warto się z nią zapoznać. Kto by nie chciał podnieść wysoko czoła i  idąc, nie musieć więcej patrzeć pod nogi?

„Babskie fanaberie” nasycone są dobrymi radami, wskazówkami, nawet ćwiczeniami, które mają wesprzeć nas na drodze „zmiany”. Nie brakuje tu także subiektywnego punktu widzenia autorki, która powoli przybliża nam własną drogę doświadczeń. Pożerając kolejne strony, natrafiamy na masę anegdot, historii zaczerpniętych z życia, ogrom ujmujących metafor i pięknych grafik, które naprawdę czarująco dopełniają treści. Wszystko to sprawia, że banały, które nieraz podsuwa nam autorka, wydają się zdecydowanie łatwiej przyswajalne – a powiedzmy sobie szczerze, bardzo trudno przyswaja się banały. Słysząc daną prawdę po raz setny i po raz setny wpuszczając ją jednym uchem, wypuszczając drugim, uśmiechając się kpiąco pod nosem, trudno wyciągnąć z niej jakiś przekaz. Ania Witowska często bardzo trafnie celuje swoją intencją, dzięki czemu łatwo przychodzi „wysłuchanie” jej, a krótkie formy zdają się zdecydowanie temu sprzyjać.

„Przysiadłam na piachu i zaczęłam przyglądać się falom” – pisze Witowska – „Przypływ. Odpływ. Przypływ. Odpływ. Logiczne, prawda? Naturalny rytm. Aby kolejna fala mogła przypłynąć, poprzednia musi odpłynąć. Analogicznie:  aby otworzyć drzwi, trzeba je najpierw zamknąć; aby napełnić szklankę trzeba ją najpierw opróżnić”.  Prościzna.

Myślę, że to pozycja bardzo przystępna. Przypuszczam, że osoby, które miały już do czynienia z podobnymi „uświadamiającymi” książkami podejdą do niej raczej z należytym dystansem, nie próbując palić autorki na stosie za „oczywiste oczywistości”. Osoby poszukujące, które wciąż czują, że z ich życiem jest coś nie tak, ale bardzo chciałyby to zmienić... kto wie, może to jest książka dla Was. Nie zrażajcie się zbytnio – to naprawdę przyjemna lektura, podana w estetyczny, lekki sposób, którą można czytać spokojnie, na raty lub połykając na raz, posiłkując się pożądaną dawką motywacji. Nie wiem, czy ostatecznie pomoże, ale na pewno nie zaszkodzi. A przyjemność estetyczna zostaje. Mnie została.

Joanna

Remigiusz Mróz - Zaginięcie

Nic dobrego nie może wróżyć nagły telefon od znajomego, niewidzianego od wielu lat. Zwłaszcza, jeżeli dzwoni późną nocą. Jedynym rozsądnym rozwiązaniem w takiej sytuacji wydaje się szybkie zakończenie rozmowy i wyłączenie telefonu.  Joanna Chyłka tak jednak nie czyni. Nie dość, że wysłuchuje drugą stronę do końca, to na dodatek godzi się zostać jej obrońcą.

Pewnej nocy ze swego pokoju znika kilkuletnia dziewczynka. Podejrzenie pada na jej rodziców. Chyłka wraz z aplikantem Kordianem Oryńskim przez kolegów zwanym Zordoniem robią wszystko, by udowodnić niewinność swych klientów. Zadanie nie należy do prostych, gdyż wszelkie dowody tylko potwierdzają winę podejrzanych. Sprawny alarm, żadnych śladów włamania, w dodatku świadek, który zapewne widział w ciemnościach ojca jak w towarzystwie córki idzie gdzieś wzdłuż jeziora. Czy Szlezyngierowie faktycznie zabili swoje dziecko? Wgryzając się coraz głębiej w sprawę, obrońcy natrafiają na coraz więcej znaków zapytania, a to co na pierwszy rzut oka wydawało się proste i oczywiste, takie faktyczne nie jest. Jedynie wina Szlezyngierów niezmiennie zadaje się być poza wszelkimi wątpliwościami.

Podoba mi się podejście Chyłki. Nieważna prawda, byle wygrać. Klient może być sprawcą najcięższych zbrodni, a ona i tak stanie na głowie by przedstawić go w jak najlepszym świetle. Teraz rozumiem, dlaczego adwokaci przed kamerami opowiadają przeróżne farmazony byle tylko przestępcę wybielić. I nie ma najmniejszego znaczenia, że to co mówią jest sprzeczne z ich poglądami prywatnymi, bronią i robią to najlepiej jak potrafią, ponieważ taka jest ich praca. Dlatego jeżeli słyszę „mój klient został niesłusznie skazany” albo „sędziowie popełnili błąd” nie zmieniam nerwowo kanału, nie złorzeczę autorowi tych słów, po prostu się uśmiecham, gdyż zdaję sobie sprawę, iż jestem w tym momencie świadkiem pewnej gry, a występujący przede mną „aktor” nie może wypowiedzieć innej kwestii.  

Remigiusz Mróz, mimo młodego wieku (rocznik 1987) może się pochwalić już całkiem sporym dorobkiem literackim. Do tej pory napisał siedem dobrze przyjętych wśród czytelników książek, a na 13 stycznia przewidziano wydanie kolejnych dwóch*. Co ciekawe w swej twórczości nie pozostaje wierny tylko jednemu gatunkowi literackiemu. Na swym koncie ma powieści kryminalne, historyczno-przygodowe i science fiction. „Zaginięcie” należy do tej pierwszej grupy, stanowi ono również kontynuację cyklu, w którym bohaterami są Joanna Chyłka i Kordian Oryński.

Czytając „Zaginięcie” z początku przeszkadzały mi dwie rzeczy, lakoniczność opisów oraz osobowość Chyłki. W pierwszym przypadku niby wiemy, gdzie akcja się rozgrywa, ale równie dobrze mogłoby to być dowolne miejsce na świecie. Podobnie sprawa wygląda z przedstawianiem budynków, przedmiotów czy postaci. Żadnych charakterystycznych cech, same ogólniki. Nad tym autor musi stanowczo popracować. Co do charakteru bohaterki, zapewne Mrozowi zależało, aby Joanna była osobą kąśliwą, pewną siebie, lubiącą ironizować, niestety wyszedł mu najprawdziwszy cham. Cham, o zgrozo, którego wszyscy tolerują. Na szczęście z każdą następną stroną coraz rzadziej zwracałem uwagę na te elementy i z największą przyjemnością śledziłem kolejne kroki bohaterów. Sama Chyłka z czasem jakby też „spuściła lekko z tonu”, a może po prostu ją polubiłem.

Kto jeszcze nie miał styczności z książkami Mroza i na razie nie planuje po nie sięgać, powinien przynajmniej zapamiętać jego nazwisko. Jestem przekonany, iż w przyszłości dużo namiesza w polskiej literaturze kryminalnej. Ja tymczasem z niecierpliwością czekam na następne spotkanie z Joanną i Kordianem.

quidam

*Informacje pobrane z portalu lubimyczytać.pl